Hỏi: Mẹ tôi kết hôn với bố dượng được vài năm thì ông lâm bệnh. Do các con của ông đều làm ăn ở xa nên việc chăm sóc ông được mẹ tôi và tôi lo liệu. Gần mười năm sau ông qua đời. Một số người cho biết tài sản của ông để lại thì tôi cũng được hưởng một phần, tuy nhiên, những người con của ông tỏ ra không thuận. Xin cho biết góc độ pháp luật thì việc này được nhìn nhận thế nào?
Lê Hiền Vy (Ninh Hòa)
Trả lời: Chế định thừa kế theo pháp luật thể hiện trên Bộ luật Dân sự là thừa kế theo hàng thừa kế, điều kiện và trình tự thừa kế do pháp luật quy định.
Thừa kế theo pháp luật được áp dụng trong các trường hợp: a) Không có di chúc; b) Di chúc không hợp pháp; c) Những người thừa kế theo di chúc chết trước hoặc chết cùng thời điểm với người lập di chúc; cơ quan, tổ chức được hưởng thừa kế theo di chúc không còn tồn tại vào thời điểm mở thừa kế; d) Những người được chỉ định làm người thừa kế theo di chúc mà không có quyền hưởng di sản hoặc từ chối nhận di sản. Ngoài đó, thừa kế theo pháp luật cũng được áp dụng đối với: a) Phần di sản không được định đoạt trong di chúc; b) Phần di sản có liên quan đến phần của di chúc không có hiệu lực pháp luật; c) Phần di sản có liên quan đến người được thừa kế theo di chúc nhưng họ không có quyền hưởng di sản, từ chối nhận di sản, chết trước hoặc chết cùng thời điểm với người lập di chúc; liên quan đến cơ quan, tổ chức được hưởng di sản theo di chúc, nhưng không còn tồn tại vào thời điểm mở thừa kế.
Những người thừa kế theo pháp luật được quy định theo thứ tự các hàng thừa kế. Cụ thể có 3 hàng thừa kế:
a) Hàng thừa kế thứ nhất gồm: Vợ, chồng, cha đẻ, mẹ đẻ, cha nuôi, mẹ nuôi, con đẻ, con nuôi của người chết;
b) Hàng thừa kế thứ hai gồm: Ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại, anh ruột, chị ruột, em ruột của người chết; cháu ruột của người chết mà người chết là ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại;
c) Hàng thừa kế thứ ba gồm: Cụ nội, cụ ngoại của người chết; bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột của người chết; cháu ruột của người chết mà người chết là bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột; chắt ruột của người chết mà người chết là cụ nội, cụ ngoại.
Những người thừa kế cùng hàng được hưởng phần di sản bằng nhau. Những người ở hàng thừa kế sau chỉ được hưởng thừa kế, nếu không còn ai ở hàng thừa kế trước do đã chết, không có quyền hưởng di sản, bị truất quyền hưởng di sản hoặc từ chối nhận di sản.
Ngoài những quy định chung trên đây, Bộ luật Dân sự còn có một quy định riêng cho trường hợp thừa kế giữa con riêng và bố dượng, mẹ kế. Theo đó, con riêng và bố dượng, mẹ kế nếu có quan hệ chăm sóc, nuôi dưỡng nhau như cha con, mẹ con thì được thừa kế di sản của nhau.
Với quy định này, trường hợp của bạn đã có nhiều năm trực tiếp nuôi dưỡng bố dượng, coi nhau như cha con, nên bạn được hưởng thừa kế tài sản của ông ấy để lại. Trong trường hợp những người thừa kế khác không thỏa thuận được thì bạn có thể yêu cầu tòa án giải quyết.
Luật sư NGUYỄN THIỆN HÙNG